Beschreven worden drie stadia van een huwelijksrelatie in moeilijkheden. Uit statistische gegevens blijkt dat één op de drie echtparen terechtkomt in het derde stadium, dat van duurzame ontwrichting. Helaas, want dat gaat gepaard met veel leed, in het bijzonder emotionele pijn.
Ter inleiding van dit delicate onderwerp volgen enkele typerende anekdotes.
Een vrouw stofte en boende het hele huis, elke dag opnieuw; ze zag elke ongerechtigheid op tafels, stoelen, vloeren en sanitair. Medelijden met zichzelf vanwege het vele werk, en zelfs inwendige woede op andere gezinsleden die steeds het huis bevuilden, beheerste haar denken. Een gevoel van wrok overspoelde haar. Die ongeremde schoonmaakdrift had haar in zijn macht. Haar oog kon zich enkel nog richten op onreinheden.
Van een jong echtpaar was de vrouw een ochtendmens, de man een slechte starter. Herrie in de tent 's ochtends kon niet uitblijven. Wijze woorden van de vroege vogel waren: Als jij 's morgens een stapje sneller doet, zal ik het wat rustiger aan doen. Zo kwamen ze elkaar tegemoet.
Het eerste verhaal laat zien dat men gefocust kan zijn op wat niet deugt; het tweede hoe verschillen opgevangen kunnen worden. De voorbeelden staan model voor uitersten in de kans op ontwrichting van een relatie. Natuurlijk neemt elke partner in het huwelijk zijn aard, emoties en gewoonten mee, en dat kan best hinderlijk zijn.
Ernstiger zaken dan schoonmaakdrift vormen aanleiding voor meer fundamentele geschillen. Vaak doen echtparen trouwens hun uiterste best hun huwelijk toch in stand te houden. Daartoe wordt heel wat afgestreden, afgetobd, gepraat, geslikt en aanvankelijk verzwegen voor de buitenwereld.
Niet van de ene op de andere dag raakt een echtverbintenis in een crisis.
1 In het eerste stadium is er vooral onenigheid. Onvrede daarover kan zich op zijn minst uiten in een “koele” relatie; men legt zich er maar bij neer. Er kunnen daardoor gemakkelijk allerlei vage lichamelijke klachten ontstaan (psychosomatische klachten). Pasten in het begin potje en dekseltje precies op elkaar, later kan er aardig druk op de ketel komen. Met man en macht het deksel op de ketel houden, maakt de kans op uitbarsting zelfs groter. Flink stoom afblazen in een voor beiden veilige situatie kan geen kwaad. Wanneer daarbij gebruik van geweld niet denkbeeldig is, dienen moment en omgeving bijzonder zorgvuldig gekozen te worden.
|
Als je naar de ander wijst, zijn er drie vingers op jezelf
gericht. (NN) Onbehagen over
ongewenst optreden van de ander behoort bij voorkeur direct uitgepraat te
worden. |
Moet dan op elke slak zout gelegd worden of is het gewenst letterlijk alles van de partner te accepteren? De ideale houding ligt daar natuurlijk tussenin
Vanzelfsprekend heeft ieder mens er behoefte aan in zekere mate zichzelf te kunnen en te mogen zijn, ook in het huwelijk. “Liefde is lankmoedig en verbittert niet” is een oude wijsheid, maar de tolerantie wordt begrensd door wat de ander nog kán respecteren. Er is dus sprake van een soort vrijheid in gebondenheid. Elk behoort zo te handelen dat in volle openheid rekenschap afgelegd kan worden aan elkaar.
Voor beiden geldt dat relatiebedreigende kritiek op karakter of persoonlijkheid natuurlijk áltijd moet worden vermeden. Hatelijkheden en minachting, zeker in het bijzijn van anderen, drijven de zaak eerder op de spits en verlagen beider naam en faam. Bij ingrijpende geschillen, waarbij een beiderzijds aanvaardbaar compromis uitgesloten is, kan in onderling overleg een afkoelingsperiode afgesproken worden; wellicht werkt men op elkaars zenuwen. Te hete soep koelt vanzelf af. (Zie hoofdstuk “Conflicten.”)
Conflicten in relaties zijn gebruikelijk, er respectvol mee omgaan door begrip en acceptatie van verschillen bevordert een duurzame verhouding. De scherpe kantjes van elkanders manier van leven veranderen vraagt lange tijd en uiterste toewijding. (Zie: “Liefde”, m.n. “Vriendschap”.)
2 In een latere fase, het tweede stadium genoemd, heerst voortdurende woede, prikkelbaarheid en verlies aan respect voor de ander; vaak gepaard gaand met subtiele vernedering in gezelschap. De onenigheid – wat een passend woord hier – kan veroorzaakt worden door tegenstrijdigheid van denken, doen, gevoelens of mogelijk door enorme verschillen in verwerking van een ernstig verlies.
De reden kan ook ernstige misdraging zijn: Drankmisbruik, mishandeling of ernstige belediging, gokken, koopziekte, egoïsme, seksueel misbruik of vreemdgaan; zaken waarvan de feiten door de dader nogal eens ontkend of gekleineerd worden. De teleurgestelde is vaak te goeder trouw en verwacht dat wangedrag totaal niet. De menselijke begeerte die achter deze wandaden zit, is mogelijk te begrijpen, maar maakt dat optreden zeker niet aanvaardbaar! Het is bijzonder moeilijk voor de levensgezel de begeerte [1] welke een reusachtige kracht uitoefent, in te tomen; zolang het verlangen nog steeds gevoed wordt. Het denken en het eraan toegeven zijn beide buitengewoon te duchten verleiders; eigen verzet daartegen verloopt moeizaam. Gedachten bijsturen met zeer boeiend ander (denk)werk, en het zwichten vermijden, zijn de bekendste afleidingsmethoden.
Dikwijls wordt door de beledigde partij steun gezocht bij vriend(inn)en; er wordt min of meer openlijk over gepraat. Maar, pas op, praten met een buitenstaander leidt gemakkelijk alleen maar tot medelijden en bevestiging van jouw gelijk – “meehuilen met de wolven in het bos” ; reparatie van de relatie is er bijna nooit mee gediend.
Daadwerkelijke verbetering van de relatie kan door de partner bereikt worden door:
Æ Bespreking op een passend moment. (Zie: “Conflicten”: de vijf V's en de tips.)
Æ Vermijding van “gevaarlijke” situaties.
Æ Het duidelijk stellen van grenzen waaraan niet getornd wordt!
Æ Zo nodig tijdig hulp te vragen van een ter zake deskundige.
Men dient uit zelfrespect de grens aan te geven van zijn draagkracht. Een onverbiddelijk nee is vele malen beter dan toegeeflijkheid, die de dader niet werkelijk doet veranderen. Zachte heelmeesters maken stinkende wonden! Zelfvertrouwen uitstralen bevordert dat de gestelde grens gerespecteerd wordt. Geef de ander het voordeel van de twijfel.
Een relatietherapeut of mediator kan de “wedstrijd” (bij een echte wedstrijd is er maar één de winnaar) veranderen in probleemoplossend gedrag: en …een sámen respectvol zoeken naar gemeenschappelijke belangen. Daartoe tracht hij/zij ruimte te creëren in enkele gesprekken. Het eerste onderhoud is soms individueel (het intake gesprek); de volgende zijn, waar mogelijk, gezamenlijk. Vooropgesteld dat beide de instandhouding van het huwelijk op zijn minst niet uitsluiten, is er gerede kans dat men leert omgaan met de gerezen problematiek. Is het leven niet een voortdurend leerproces? Enkele terreinen die bij relatietherapie behandeld worden, zijn: conflicten, communicatie, intimiteit, onderlinge band, enzovoort. Gestreefd wordt door een deskundige dat beide partners fatsoenlijk verder kunnen leven, en met name in harmonie met eventuele kinderen.
Wat passend optreden bij een alcoholist betreft, is het advies voor de levensgezel op te houden met klagen, smeken of schelden, en daarnaast de partner absoluut niet langer te helpen de gevolgen te maskeren. Hij/zij heeft de wilskracht te stoppen immers allang verloren. De alcoholist(e) is “ziek”. Deskundige hulp voor hem of haar en het gezin is bittere noodzaak.
Bij flirt en overspel zijn begrip en schuldgevoel dikwijls fataal; men bereikt meer met liefdevolle hardheid en handelend optreden. Alleen als beiden, echtbreker én slachtoffer, de wil hebben bijeen te blijven, is de weg naar verbetering van de relatie begaanbaar. De oorzaak van het overspel wordt gezocht in wat er ontbrak in het huwelijk; of de vlucht in een buitenechtelijke relatie door omstandigheden. Doorgaans wordt dan door een hulpverlenende instantie aanbevolen consequent eisen en grenzen aan te houden.
Bij mishandeling door de man ontstaat bij de vrouw het dilemma wanneer de grens bereikt is wat betreft eigen veiligheid en die van de kinderen. (NB Maak een vluchtkoffertje klaar en plaats dat bij vrienden.) Ook hier maakt een zachte heelmeester stinkende wonden!
Voor alle duidelijkheid: deskundige hulp is onontbeerlijk bij ernstige misdragingen. In vele gevallen kan de huisarts behulpzaam zijn als eerste aanspreekpunt. De dokter kent zo nodig ook de verschillende hulporganisaties voor die problematiek. Getracht moet worden antwoord te vinden op de vragen: Welke fouten zijn te vergeven? Zal wat je dwarszit verbeteren? Hoe belangrijk is het seksleven? Is verbreking van je huwelijk uiteindelijk beter of slechter voor jou, of in het belang van de opvoeding van kinderen?
3 In het derde stadium is er, althans bij één van beiden, een vaststaand besluit tot echtscheiding. Laat men geestelijke of lichamelijke mishandeling of genoemde misdragingen maar over zich heenkomen, dan kan dat op den duur de draagkracht te boven gaan. Op een gegeven moment wordt het einde van het kunnen bereikt. Figuurlijk doet de laatste druppel de emmer overlopen. Onzekerheid en/of angst gaat dan over in: “Nu hak ik de knoop door!”
Eenduidig duurzame ontwrichting van een huwelijk omschrijven is onmogelijk. Ter oriëntatie kan gesteld worden dat al lange tijd (een of meer jaren) verwacht wordt dat het nooit meer goed komt. Duur en ontwrichting zijn vanzelfsprekend persoonlijke interpretaties.
Onderlinge geschilpunten betreffen dikwijls minder de feiten dan de uitleg ervan. Omdat in dergelijke situaties de communicatie meestal moeizaam verloopt, is het verstandig een deskundige in te schakelen. Het is ook veiliger en meer doeltreffend in aanwezigheid van een derde aan elkaar te melden dat men wil scheiden. Wettelijk moet bij de tegenpartij de wens tot scheiding bekend zijn en eveneens zijn begrepen. Als slechts één der partners uit elkaar wil, is dat overigens voor de rechter al voldoende.
De geestelijke nood van een gelovige christen in verband met het gebod: “Gij zult niet echtbreken” mag hier niet onbesproken blijven. De kerkelijke opvatting hierover noodzaakt overleg voor een beslissing naar eer en geweten.
Bij echtscheiding, zeker als het huwelijk langere tijd
standgehouden heeft, moeten vele zaken geregeld worden. Keuze van een geschikte
bemiddelaar kan heel wat ellende tijdens de procedure voorkomen. Juridische
touwtrekkerij is duur en vergt veel tijd; het betekent bovendien veel narigheid
voor allebei. Gemeten naar de wensen van partijen kan een mediator meer
bevredigende resultaten bereiken, o. a. wat betreft de hierna genoemde items.
Als voorbereiding van onderstaande zaken door beide partners mogelijk is,
bespaart dat veel kosten.
Æ Verzorging van de kinderen; kosten van opvoeding; regeling van bezoek.
Æ Duur, hoogte en verloop van de alimentatie.
(óf volgens een schikking,
óf volgens wettelijke regels. Zo nodig bij een onwillige partner via loonbeslag
opgenomen in de rechterlijke beschikking)
Æ Verdeling van alle goederen en het samen
opgebouwde vermogen.
{Pensioen(en) – NB. Binnen twee jaar regelen! – Meerwaarde van eigen woning [via taxatie]. Conversie
of afkoop van kapitaalverzekering, enz.}
Æ Wanneer zal financiële overdracht van de
“eigen” woning plaatsvinden.
(fiscale consequenties!)
Æ Wie blijft in het huis wonen. (of geen van beiden)
(NB. Hypotheekrenteaftrek
via een overgangsregeling, tenslotte alleen voor de bewoner.)
Æ Herinrichting van een verblijf voor de “vertrekker”.
Æ Vaststelling van de peildatum voor genoemde onderdelen; de scheiding is officieel wanneer de echtscheiding is ingeschreven in de gemeentelijke basisadministratie.
Opstelling
van een scheidingsconvenant is geen eenvoudige zaak!
Het vraagt enorm veel tijd – soms vele jaren – na scheiding deze ingrijpende gebeurtenis te verwerken. Het ‘alleen zijn’ kan bijzonder zwaar vallen. Het huis is ineens anders, ook al blijf je in hetzelfde huis wonen. Vooral de eerste tijd is een normaal levensritme noodzakelijk. (Dit betreft o. a.: tijdstip van opstaan en naar bed gaan, gezond eten, en waken voor verslavingen: zoals roken, snoepen, alcoholgebruik of slaapmiddelen.) Op velerlei gebied moet een nieuw evenwicht gevonden worden: (ik ben .… in plaats van: wij zijn.…).
Echtscheiding raakt je hele essentie ten diepste. Ineens sta je overal alleen voor, zijn er tegenvallers van het inkomen, is het elders wonen behelpen, is de omgang met kinderen anders, laten vrienden het afweten. Het door de hevige storm op drift geraakte schip moet zijn koers hervinden en dat kost veel geestkracht.
Natuurlijk is het verstandig eens terug te kijken. Had ik anders moeten handelen, heb ik er zelf ook schuld aan? De affaire heeft schrikbarend veel leergeld gekost; ik heb ervan geleerd.
Bedenk
dat het verleden niet opnieuw geleefd kán worden.
Vraag je ten slotte eens af of je wel steeds wilt blijven
terugkijken naar het gebeurde.
Het is jouw scheiding, of anderen al of niet partij kiezen doet niet ter zake.
Als er kinderen zijn, is dat vaak een reden nog min of meer regelmatig de ex-partner te (moeten) benaderen. Men kan die contacten het best zakelijk houden en consequent blijven. Het uiten van eigen interpretaties en/of gevoelens dient te worden vermeden.
Tegenover de kinderen is het een vereiste eerlijk te zijn:
“Het ging niet meer tussen ons” is beter dan verwijten te uiten. Kinderen
zullen zelf, als ze volwassen zijn, wel een eigen mening vormen. Tegenover de
kinderen behoort men niet over de partner te klagen om te voorkomen dat ze in
een loyaliteitsconflict komen. Ga je ‘volwassene’ problemen niet met je
kinderen delen en maak geen ruzie in het bijzijn van je kinderen. Kinderen
hebben het recht van beide ouders te houden, ook als die ouders niet meer van
elkaar houden.
Maar al te vaak worden kinderen ingezet in conflicten tussen ouders. Dat kan
hen blijvende schade berokkenen.
Een andere valkuil is je kind teveel verwennen uit schuldgevoel.
Na verloop van tijd komt er een gevoel van opluchting over de beëindiging van het huwelijk.
Bedachtzamer door de levenservaring wordt stellig een nieuwe invulling aan het bestaan gegeven. Ongetwijfeld moet men daarbij bij zichzelf te rade gaan: Op welke wijze kan ik aan mijn huidige leven een positieve wending geven? Hiervoor ruim tijd nemen en geen overhaaste acties ondernemen wordt alom aanbevolen.
Sterke eigenschappen aanwenden voor nieuwe activiteiten en de veranderde situatie aanvaarden, is het devies.
Pittige citaten:
Als men een rechtsgeding begint, is men
van niets zeker behalve van hoge kosten.
(Samuel Butler)
Van de stijfkop en de zot, spekt de advocaat zijn pot. (Spreekwoord)
Het is vooral aan zichzelf dat men trouw moet blijven. (André Gide)
Literatuur:SISO-nummer
397 12, 418 2, 607 43 en 615 52 (Bibliotheek rubricering)
* De zeven pijlers van een goede relatie Dr. John Gottman ISBN 90 2158 9141
* Gelukkig getrouwd, gelukkig gescheiden GP Hoefnagels ISBN 90 204 5844 2
* Scheiden: financiële en juridische gevolgen in kaart gebracht Consumentenbond.
* Heel alleen: verder leven na een scheiding Rosa Wouters en Anders Pieters ISBN 90 215 2032 X
Jongste revisiedatum 5-4-2019
[1] Begeerte gericht op een goed doel of met een edel motief is acceptabel maar niet wanneer het voor of ten behoeve van eigen baat (zelfzuchtig) is.