Overlijden (praktische zaken)
Het liefst willen we bovengenoemde problematiek zo ver mogelijk van ons afschuiven. Niettemin worden we er vroeg of laat, en vaak onverwacht mee geconfronteerd.
Voor nabestaanden of direct betrokkenen van een overledene is het verwerken van de emotionele schok dé hoofdzaak.
Bovendien zijn er ook direct veel praktische zaken te regelen. Omdat de gedachten juist in de eerste dagen overspoeld worden door verdriet is een opsomming van aandachtspunten een goed hulpmiddel. De meest betrokkene(n) moet(en) namelijk al direct handelend optreden. Daarom worden activiteiten voor direct en later systematisch beschreven.
Bij uitval van de werking van het hart en de ademhaling is men klinisch dood. Van hersendood spreekt men wanneer er geen enkele elektrische activiteit in de hersenen meer kan worden aangetoond op het EEG. Biologisch is iemand dood wanneer alle voor het leven noodzakelijke lichaamsfuncties zijn gestopt, zoals de bloedcirculatie, de ademhaling, de hersen− en zenuwwerking en de celstofwisseling. Ter voorkoming van misverstanden is in ons land vaststelling van het levenseinde door een arts noodzakelijk. Deze geeft een verklaring van overlijden af (formulier a) en maakt een verklaring over de doodsoorzaak (formulier b).
Directe acties:
Zo spoedig mogelijk sluite men de ogen. Verstijving van de spieren treedt al na een à twee uur op. (Na ongeveer twee dagen worden de spieren overigens weer slap.) Het is daarom raadzaam voor het afleggen van de overledene snel een uitvaartondernemer te waarschuwen.
(Zo
nodig legt men zelf het stoffelijk overschot in de gewenste houding en
ondersteunt men de kin met een opgerolde doek om te voorkomen dat de mond open
blijft staan.)
De verklaring van overlijden wordt door een arts opgemaakt en is onder andere nodig voor aangifte bij de Burgerlijke Stand in de gemeente van overlijden.
Wel of niet thuis opbaren is een vraag die onverwacht snel om antwoord vraagt. Evenals de vraag over de aanwezigheid van een codicil (in verband met al of niet afstaan van organen).
De naaste familie moet geïnformeerd worden. Directe confrontatie met de feiten is daarbij aan te bevelen in plaats van het bericht te “verpakken”. Zeg dus direct wat het bericht inhoudt.
Voor het regelen van de uitvaart moet gedacht worden aan het volgende:
Æ Vaststelling soort kist en kleding van de overledene.
Æ Keuze tussen crematie en begrafenis.
Æ Overleg met ambtsdrager(s) bij een kerkelijk verzorgde uitvaart.
Æ Opstelling rouwbrief en drukwerk.
Æ Adreslijst van familie, vrienden, buren en bekenden.
Æ Plaatsing advertentie al of niet in dagblad(en).
Æ Regeling spreker(s) en muziek tijdens de uitvaartplechtigheid (indien gewenst).
Æ Eventueel overleg betreffende bloemen of krans (mét of zonder lint).
Æ Zo nodig onderlinge afspraak over kleding van de naastbetrokkenen.
Op zijn minst moeten (huis)arts en uitvaartondernemer zo snel mogelijk gewaarschuwd worden. De laatste heeft een gedegen ervaring en kan – in onderling overleg – veel werk uit handen nemen. (Overleg over kosten is tegenwoordig gebruikelijk; gêne daarvoor is beslist overbodig.)
Spoedeisende zaken:
Voor eventuele jonge kinderen moet kinderopvang en/of gezinshulp geregeld worden.
Om allerlei officiële instanties te informeren, heeft men een kopie van de akte van overlijden nodig. Deze akte wordt verkregen bij aangifte bij de Burgerlijke Stand. Dit onderdeel van de Gemeentelijke Dienst verwittigt vele overheidsinstanties. Met een minder officieel document kan trouwens vaak worden volstaan bij verenigingen enz.
De volgende zaken vragen onmiddellijke aandacht:
Æ Uitvaartverzekering, indien men verzekerd is.
(Het is praktisch een kopie
van het voorblad van de polis mee te zenden.)
Æ Levensverzekering.
(Zo mogelijk een kopie van
het voorblad van de polis meezenden)
Æ Notaris, als er een testament bestaat; bij onbekendheid wat dat betreft kan men informatie inwinnen via het speciale telefoonnummer 070-346 9393 (van 9 tot 14 uur). De notaris kan een verklaring van erfrecht of executie opstellen, eventueel met boedelvolmacht. Een en ander is nodig voor het deblokkeren van rekeningen bij banken, het innen van uitkeringen en wijziging van tenaamstelling van de bankrekening.
Æ Bank(en) op de hoogte stellen (zo nodig met een verklaring van erfrecht); bankzaken regelen, zoals uitvoering betalingen en beschikking over het tegoed.
Æ De werkgever en/of uitkeringsinstantie informeren en navraag doen naar een mogelijke overlijdensuitkering.
Æ Aanvragen van een (aanvullende) sociale uitkering, of eventueel een tegemoetkoming in de studiekosten van kinderen.
Æ Verzoek verlaging belastingtarief of verhoging huursubsidie.
Æ Weduwepensioen / weduwnaarspensioen aanvragen.
NB. Dat kan bij meerdere pensioenfondsen zijn.
Æ Alle instanties waar de overledene geregistreerd staat inlichten, zoals verzekeringen, ziekenfonds, enzovoort.
Bij overlijden ten gevolge van een verkeersongeval, kan de tegenpartij aansprakelijk zijn. In dat geval is deze verplicht (via WA-verzekering) tot vergoeding van de kosten van de uitvaart, het verlies van de bijdrage aan het levensonderhoud van het gezin, de kosten voor ambulance en geneeskundige hulp. Meestal is hierbij hulp aan te bevelen van een letselschadeadvocaat (LSA - advocaat). Adressen ervan zijn verkrijgbaar via Slachtofferhulp.
Latere activiteiten:
Æ Tot meerderjarigheid is bij overlijden van een der ouders aanwijzing van een toeziend voogd verstandig; voogdij is noodzakelijk als beide ouders zijn overleden.
Æ Informatie over kinderbijslag en studiefinanciering inwinnen.
Æ Inventarisatie van het banksaldo per overlijdensdatum.
Æ Automatische afschrijvingen van bankrekening(en) en regelmatige betalingen heroverwegen en eventueel afzeggen. Tip: Recent uitgevoerde automatische afschrijvingen kan men storneren (terug doen boeken); overleg eventueel met de bank.
Æ Innen van verzekeringsuitkeringen.
Æ Bankkluis openen; effectendepots nagaan en beheer van onroerend goed en effecten regelen.
Æ Aangifte doen bij de belastingdienst voor successiebelasting.
Æ Vier tot zes weken nadien verstuurt men desgewenst dankbetuigingen.
Æ Wel of geen gedenkteken op het graf / in de urnentuin.
Æ Overgaan tot boedelscheiding; in verband daarmee zo nodig taxatie huis, auto, caravan en eventueel inboedel. (Verkoopwaarde van inboedel is vaak nihil tot uiterst gering.)
Æ Overschrijving van auto op naam nieuwe eigenaar (eigendom, verzekering).
Rouwverwerking is van groot belang; dat is beslist iets anders dan vergeten. Tijd heelt wonden nooit geheel; verliesverwerking vraagt een lange periode.
Opvang van direct betrokkenen is van groot belang voor de verwerking. Meestal is luisteren dan meer gewenst dan spreken.
Verder kan hulp verleend worden door bijvoorbeeld: dominee, pastoor, huisarts, maatschappelijk werker of psychotherapeut. Een gespreksgroep voor rouwverwerking kan ook heel zinvol zijn.
In het hoofdstuk “verdriet” wordt een handreiking geboden voor verwerking van een dergelijke gebeurtenis.
Citaat:
Zij zijn niet werkelijk dood, die in ons hart leven. (P.A. de Genestet)
Literatuur: SISO-nummer 173 (Bibliotheek rubricering)
* Eenvoudig uitvaart handboek– C.Vredenberg-Schouten–
ISBN 90 242 9424 x
* Enkele aspecten van rouw – H. Bijleveld enz. –
ISBN 90 6087 097 2
* Stilstaan: grafteksten – A. A. Bosker – ISBN 90 804492 1
Jongste revisiedatum 22-4-2019