Een (betere) baan zoeken is een hele klus. Op zichzelf ís dat eigenlijk al een baan; zeker als je dat voor het eerst doet. Na afronding van de studie of bij werkeloosheid kom je voor zo'n situatie te staan. Solliciteren is een karwei waarbij je “eigen baas” bent. Dat geeft vrijheid, maar pas op, je moet jezelf wel aan het werk zetten.
Het is een dringende noodzaak een afspraak met jezelf te maken voor een doortimmerd plan. Hoeveel werktijd wil je aan het solliciteren besteden; hoe wil je het aanpakken; welke functie ambieer je; wáár in het land; bij een groot of klein bedrijf. Zonder uitzondering alle zaken die om een systematische aanpak vragen. Het zijn geen vragen waarop je direct een antwoord hebt. Daarom zal hierna stapsgewijs beschreven worden, hoe je de weg naar de meest geschikte baan succesvol kunt bewandelen.
1
Omdat je nu eigen baas bent is het verstandig met jezelf af te spreken: ik werk er elke week een x-aantal uren aan; bijvoorbeeld 20 uur; – iedere “werkdag” 's morgens en 's middags elk 2 uur –. Het is echt nodig jezelf een stuk discipline op te leggen. Uit onderzoek blijkt namelijk dat je moet léren je tijd volgens een vast ritme te besteden, vooral als je een langere periode werkeloos bent geweest.
In die situatie lijkt het, alsof je geen gelegenheid meer hebt voor de veel tijd vragende zoekactie die solliciteren is. De lat te hoog leggen wat betreft de tijdsbesteding aan sollicitatie, is een valkuil. Je afspraak moet je ook kunnen nakomen! Training van een vast arbeidsritme is een goede zaak, want dat ritme staat je ook te wachten wanneer je een baan hébt.
2
Als je je ervoor wilt inzetten de meest ideale baan te vinden, zal dit karwei uitgevoerd dienen te worden met uiterst hoge eisen voor kwaliteit. Half goed is in dit werk eerder helemaal fout dan bijna goed. De baan is voor meerdere jaren bedoeld en daarmee is het belang duidelijk. Alle onderdelen van de sollicitatie moeten aan deze standaard voor kwaliteit voldoen.
(Zie de
volkswijsheid aan het einde van dit hoofdstuk.)
3
In het vroegste stadium is het goed eens te gaan rondkijken welke mogelijkheden er voor jou zijn. Soms kun je als vakantiewerker of volontair al enige ervaring opdoen in een bedrijf of instituut. Wellicht heb je dat zelfs al vóór of tijdens je opleiding gedaan. Het snuffelen aan het werk dat je straks elke dag gaat doen, is in elk geval heel praktisch.
In personeelsadvertenties: in de krant, bij het arbeidsbureau, bij uitzendbureaus of op internet is te zien wat er in jouw branche aan personeel gevraagd wordt. In eigen kennissenkring zijn er misschien werknemers die het soort werk doen waar jij voor voelt; steek daar je licht eens op. Deze periode van oriëntatie gaat in feite vooraf aan het aantal geplande uren per week dat je aan de sollicitatie besteedt; maar als je er voordien nog geen aandacht voor had, is dat natuurlijk alsnog in te halen.
4
Tijdens een sollicitatie probeert de werkgever erachter te komen welke capaciteiten een sollicitant in huis heeft. Wie zou dat beter weten dan jijzelf. Het is handig zelf jouw bekwaamheden eens op een rij te zetten. Maak daartoe – in eerste instantie voor eigen gebruik – een overzicht van o.a. de volgende punten:
Opleiding:
school, vakkenpakket,
scriptie, cursus, seminar, specialisatie, enz.
Noteer ook het jaartal van diploma's en getuigschriften.
Leeftijd: geboortedatum en andere persoonlijke gegevens. Godsdienst en politieke gezindheid behoef je niet bekend te maken bij sollicitatie.
Talenkennis: Nederlands, uitdrukkingsvaardigheid, bekwaamheid in stijl en spelling, vreemde talen in woord en/of geschrift of alleen leesvaardigheid.
Ervaring: opgedaan in een werksituatie of in vrije tijd.
Vaardigheden: zaken waarin je handig/bekwaam bent.
Informatica: kennis van informatietechnologie, o.a. tekstverwerken, “database”, “spreadsheet”, of netwerken. En verder ..........?
Kenmerken:
maak
een analyse van enkele opvallende eigen
kenmerken, bijvoorbeeld: ambitieus, analyserend, behulpzaam, besluitvaardig,
collegiaal, creatief, daadkrachtig, “doenerig”,
efficiënt, enthousiast, inspirerend, impulsief, invoelend, kritisch, open,
probleemoplossend, realistisch, rechtvaardig, resoluut, spontaan, standvastig,
stressbestendig, tolerant, uitdrukkingsvaardig, verantwoordelijk, ijverig,
zelfstandig. (Meer
kenmerken vind je in hoofdstuk Opvoeden.)
Licht die kenmerken toe met een voorbeeld; is het een sterke kant
of een beperking?
Specifieke
zaken: welke prestatie(s)
leverde je? (Steeds
toelichten, voorbeelden.)
welk(e) succes(sen) boekte je?
waarop ben je trots?
waarvan heb je spijt?
wat vond je een belangrijke ervaring?
Vervoer: welke wensen, mogelijkheden en beperkingen zijn er voor jou. Heb je een rijbewijs, een auto?
Verhuizen: bereidheid?
Salaris: zoek vergelijkingsmateriaal; er zijn in bijna alle sectoren salarisschalen. Men is vaak bereid je niet op het laagste niveau in te passen. Arbeidsbureaus en uitzendorganisaties kunnen je goed op weg helpen je positie te bepalen; verder kunnen ook (toekomstige) collega's mogelijk informatie geven.
5
Na de zelfanalyse van punt 4 is het tijd je wensen te verwoorden. Gelet op jouw kennen en kunnen is de vraag nu: In welke richting zoek je, met welke inhoud, waar, bij welk soort bedrijf, e.d. Naarmate je meer wensen hebt, is het vinden van een baan natuurlijk moeilijker.
Om de keuze te vergemakkelijken, volgt een opsomming van mogelijkheden:
Æ ontwikkeling, productie, verkoop, administratie, planning, onderhoud, algemene dienst;
Æ specialist, generalist, controleur, kwaliteitsbewaker, teamwerker of solist;
Æ grote of kleine organisatie;
Æ regio, Nederland, buitenland;
Æ volledige werktijd of parttime, dagdienst of ploegendienst.
6
Vacatures worden op allerlei manieren bekendgemaakt. Het is mede van de functie afhankelijk waar en hoe de werkgever op zoek gaat naar nieuw personeel.
Personeelsadvertenties en internet zijn nog altijd de meest gebruikte bronnen. Verder kan een persoonlijk contact, een open sollicitatie of een bezoek aan een uitzendbureau zinvol zijn voor het verwerven van een baan. Langs welke weg je de markt voor banen benadert is van minder belang. Hoofdzaak is dat het professioneel gebeurt. De eerdergenoemde hoge kwaliteitseisen zijn nodig; de eerste indruk die een werkgever van jou krijgt, blijft heel lang hangen!
Het is praktisch een ordner of schrift aan te leggen, waarin je alle mogelijke vacatures verzamelt. Probeer wat meer te weten te komen dan hetgeen in de advertentie vermeld werd. Een telefoontje of internetbezoek kan zinvolle inlichtingen opleveren. Noteer als je belt direct: naam van de persoon, datum en korte inhoud van het gesprek, en ....... bedank áltijd voor de informatie/aandacht.
Het arbeidsbureau is een heel goede bron voor allerlei inlichtingen. Deze zijn veelal gratis. Naast vacatures heeft men informatie over beroepen. Tevens wordt vaak de mogelijkheid geboden tot training voor sollicitatie. Hoe beter beslagen je ten ijs komt, hoe meer kans op succes je hebt.
7
De sollicitatiebrief en het CV (“curriculum vitae”: de levensloop) worden in dit hoofdstuk niet behandeld. In schoolboeken, allerlei publicaties, in de bibliotheek, bij het arbeidsbureau en op internet is daar veel belangwekkends over te vinden. Tenzij men uitdrukkelijk vraagt om een handgeschreven sollicitatie en CV, is het aan te bevelen beide uit te (laten) typen; een pseudo-handschriftkundige zou verkeerde conclusies kunnen trekken.
8
Indien je wordt uitgenodigd voor een sollicitatiegesprek is het zaak dat heel goed voor te bereiden. Ga in verzorgde, nette kleding, zoals dat gebruikelijk is in de betreffende branche. Daarmee geef je aan dat je in die omgeving past. Neem de advertentie, je sollicitatiebrief, CV, pen en papier mee. Maak van tevoren alvast een keer het tochtje naar het bedrijf om ongewenste verrassingen te voorkomen. Zorg in elk geval dat je op tijd bent. Het is beter in de buurt te moeten wachten dan te laat op de afspraak te komen. Kijk bij het handen schudden de gastheer/−vrouw aan, ga rechtop zitten en spreek duidelijk.
Een sollicitatie is gedoemd te mislukken als je tijdens het gesprek kritiek uit op dat bedrijf, overdreven zelfverzekerd bent, je huidige baas of collega's afkraakt, of ten slotte je je niet houdt aan de regel: luisteren > denken > praten.
Bereid je voor op mogelijke vragen. Ze beginnen vaak met:
Waarom ....., hoe precies ....... . Stel zelf enkele steekhoudende, ter zake doende vragen, bijvoorbeeld over promotiemogelijkheden of verdere scholing.
Vraag aan het einde van het gesprek zo nodig naar de verdere procedure.
9
Pas aan het einde van de sollicitatie komt meestal het primaire punt “salaris” aan de orde. Onderhandelen over deze belangrijke zaak lijkt onaangenaam, maar het dwingt vaak ook respect af indien dit met tact gebeurt. (zie hiervoor punt 4 “Salaris” en het hoofdstuk “Onderhandelen”.)
Behalve basissalaris en toeslagen zijn de secundaire arbeidsvoorwaarden van belang zoals: auto van de zaak, reiskosten, onkostenvergoeding, bedrijfskleding, inkomen tijdens ziekte of ongeval, studiekostenvergoeding, spaarregelingen, eindejaarsuitkering, pensioen, etc.
Vraag ten slotte naar een berekening van het netto salaris. (Worden premies ingehouden voor pensioen, ziekte, etc.?)
10
Op je vingers kun je natellen dat slechts één van alle sollicitanten de baan krijgt. Toch is het jammer wanneer jij degene bent die afgewezen werd.
Het is altijd efficiënter niet bij de pakken te gaan neerzitten, maar te proberen de reden van de afwijzing te achterhalen. Moet je iets aan je presentatie verbeteren, of was de baan achteraf minder passend? Een telefoontje kan soms opbouwende kritiek opleveren, zeker als je de kans krijgt erover door te vragen. Ten slotte, vergeet nooit degenen die je in deze periode op de een of andere manier geholpen hebben, te bedanken.
Solliciteer je om van baan te veranderen dan is het raadzaam de oude werkgever pas te informeren als je zekerheid hebt over de nieuwe baan. Chefs interpreteren jouw eventueel vertrek mogelijk ongunstig. Een motief voor de sollicitatie is bijvoorbeeld: een nieuwe uitdaging, een nieuwe functie, een andere omgeving, etc. Houd de verstandhouding met de oude baas goed, dat is ook nuttig voor een goede referentie.
Tip: In het hoofdstuk ‘promotie’ vind je enkele hints, die wellicht bruikbaar zijn in een sollicitatie gesprek; bijvoorbeeld: Wat voeg je toe als medewerker aan de nieuwe werkgever?
Volkswijsheid:
Kwaliteit gaat voor kwantiteit. (Spreekwoorden)
Die eieren vergaren wil, moet zich het
kakelen der kippen getroosten.
Literatuur: SISO-nummer
499 6 (Bibliotheek rubricering)
* Beter naar een nieuwe baan – G. van Beckhoven, e.a. – ISBN 90-313-1374-2
Jongste revisiedatum 26-5-2019